W polskim systemie prawa, w sytuacji kiedy oboje rozwodzący się małżonkowie zgodnie nie wnoszą o rozwód bez orzekania o winie, Sąd w wyroku rozwodowym obligatoryjnie orzeka, który z małżonków, ponosi winę w rozpadzie pożycia małżeńskiego stron, czy też ponoszą ją oboje małżonkowie.
Jak wynika z obszernego orzecznictwa sądowego, wina nie jest stopniowalna, a zatem w sytuacji kiedy jeden z małżonków ponosi winę w 90 %, a drugi w 10 %, sąd orzeknie rozwód z winy obojga małżonków. Oznacza to, iż jedynie w przypadku braku przyczynienia się do rozpadu pożycia małżeńskiego stron, małżonek niewinny ma szansę na rozwód z winy współmałżonka.
Katalog zawinionych i niezawinionych przyczyn rozpadu pożycia małżeńskiego nie jest katalogiem zamkniętym i wynika on w znacznej mierze z orzecznictwa sądowego.
| Zawinione przyczyny rozpadu pożycia małżeńskiego | Niezawinione przyczyny rozpadu pożycia małżeńskiego |
| Niewierność małżeńska | Choroba psychiczna |
| Przemoc fizyczna (agresja, wyzwiska, naruszenie nietykalności cielesnej), psychiczna (wyśmiewanie, upokarzanie, groźby), seksualna (wymuszanie pożycia, gwałt), ekonomiczna | Choroba somatyczna |
| Odmowa współżycia | Niepełnosprawność intelektualna |
| Uzależnienie od alkoholu, narkotyków, hazardu, inne | Niezgodność charakterów |
| Pasożytniczy tryb życia – nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny, brak wzajemnej pomocy | Niedopasowanie seksualne |
| Złe traktowanie rodziny małżonka, dzieci współmałżonka | Bezpłodność z przyczyn naturalnych |
| Opuszczenie małżonka | |
| Choroba psychiczna – odmowa leczenia |
Sąd bada przyczyny, które doprowadziły do trwałego i zupełnego rozpadu pożycia małżeńskiego stron w trzech obszarach: psychicznym, fizycznym i ekonomicznym.
Każdorazowo zatem w przypadku wystąpienia z żądaniem orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka, należy przeanalizować sytuację, która doprowadziła do rozpadu pożycia małżeńskiego pod kątem przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i obowiązków z nich wynikających.
Skutkiem orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka jest możliwości ubiegania się o alimenty przez małżonka, który nie został uznany za współwinnego rozpadu pożycia małżeńskiego. Przesłanką do uzyskania alimentów jest znaczące pogorszenie sytuacji materialnej. Obowiązek ten nie jest ograniczony czasowo, ustaje jednak w sytuacji ponownego wstąpienia w związek małżeński.
W sytuacji orzeczenia rozwodu z winy obojga małżonków, bądź nie orzekania o winie, każdy z małżonków może żądać orzeczenia alimentów od współmałżonka jedynie w sytuacji znajdowania się w niedostatku. Obowiązek taki ustaje z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu.
Małżonek wyłącznie winny rozpadu pożycia maleńskiego stron nie może domagać się alimentów od małżonka niewinnego, nawet gdyby znajdował się w niedostatku.
